Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz TBMM Genel Kurulunda konuştu

Sayın Başkan, Gazi Meclisimizin Çok Değerli Üyeleri, Cumhuriyetimizin 100’üncü yılını tamamlamanın kıvanç ve mutluluğunu yaşadığımız bu tarihi günlerde, Türkiye Yüzyılı vizyonunu hayata geçirmede yeni yol haritamız olacak On İkinci Kalkınma Planı görüşmeleri münasebetiyle Sayın Cumhurbaşkanımız ve şahsım adına Meclis Genel Kurulumuzu saygıyla selamlıyorum. Yeni bir dönemin müjdecisi olarak, önümüzdeki beş yıllık kalkınma hedeflerini ve 2053 uzun vadeli gelişme stratejimizi içeren, 2022 yılı Haziran ayından itibaren başlayan çalışmalar neticesinde katılımcı bir yaklaşımla hazırlanan On İkinci Kalkınma Planı, 16 Ekim 2023 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından Gazi Meclisimize sunulmuştur. Planın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonundaki görüşmeleri de Komisyon üyelerimizin kıymetli değerlendirmeleriyle 24 Ekim 2023 tarihi itibarıyla tamamlanmış bulunmaktadır. Bilindiği üzere, Anayasamızın 166’ncı maddesi gereğince, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı planlamak devletimizin görevi olup Kalkınma Planlarında milli tasarrufu ve üretimi artırıcı, fiyatlarda istikrar ve dış ödemelerde dengeyi sağlayıcı, yatırım ve istihdamı geliştirici tedbirler öngörülmekte, kaynakların verimli şekilde kullanılması hedeflenmektedir. Bu doğrultuda hazırlanan Kalkınma Planları, ülkemizin ve milletimizin hak ettiği yüksek refah seviyesine ulaşılmasında toplumumuza yol gösterici politika belgeleri olarak, kısa vadeli yaklaşımların ötesinde uzun vadeli ortak amaç ve önceliklerimizi ortaya koymaktadır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Cumhuriyetimizin birikimlerini temel alarak Türkiye Yüzyılının kalkınma altyapısını oluşturan eser ve hizmetler, son 21 yılda her alanda Cumhurbaşkanımızın güçlü liderliğinde inşa edilmektedir. 3 Bir asır önce istiklal mücadelesiyle mazlum halklara ilham veren Türkiye şanlı tarihiyle, bugün de demokrasi ve kalkınmayı önceleyen atılımlarıyla her alanda milletimizin layık olduğu hizmetlerin en üst düzeyde sunulduğu müreffeh bir ülke olma yolunda emin adımlarla ilerlemektedir. On İkinci Kalkınma Planı, önümüzdeki 30 yıllık bir perspektifle 2053 vizyonuna ulaşmayı sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Bu süreçte en önemli güç ve ilham kaynağımız, milletimizi müreffeh, onurlu, hür ve bağımsız bir şekilde yaşatma sevdasıdır. Bu çerçevede Türkiye Yüzyılı’nın inşasında uzun vadeli yol haritamızı oluşturan On İkinci Kalkınma Planı döneminde milletimizin her bir ferdinin bugününü huzurla yaşamasını, aydınlık yarınlara umut ve güvenle bakmasını temin edeceğiz. Köklü demokrasisiyle hukukun üstünlüğünü ve siyasi istikrarı teminat altına almış, sosyal adaleti güçlendiren, küresel barışın, istikrarın ve adaletin sağlanmasında etkin bir güç haline gelmiş müreffeh bir Türkiye yolunda hazırladığımız On İkinci Kalkınma Planıyla kararlı bir şekilde hedeflerimize yürüyeceğiz. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, On İkinci Kalkınma Planı, geçmişten gelen katılımcılık kültürümüze uygun olarak kamu kesimi, özel kesim, sivil toplum temsilcileri ile akademik çevrelerin katkılarıyla Strateji ve Bütçe Başkanlığımızın koordinasyonunda hazırlanmıştır. Plan hazırlık çalışmaları kapsamında 87 farklı alanda düzenlenen özel ihtisas komisyonu ve çalışma grubu toplantılarına yaklaşık 8 bin 500 kişi katılım sağlamıştır. Ayrıca, katılımcı bir yaklaşımla vatandaşlarımızın yeni dönemdeki önceliklerini belirlemek amacıyla anket uygulaması yapılmış ve 43 bin kişiyi aşkın vatandaşımız ankete katılım sağlamıştır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, 2053 perspektifinde Plan hazırlıklarında dikkate aldığımız gelecek tasavvurlarına göre bugünün dünyasındaki gelişmiş ekonomilerin 4 oluşturduğu güç merkezlerinin görece ağırlıklarının azalacağı, küresel düzenin farklı oyuncuların katılımları ve stratejik işbirlikleriyle yeniden şekilleneceği, bugünkü demografik dengelerin büyük ölçüde değişeceği beklenmektedir. Önümüzdeki 30 yılda iklim değişikliğinin de etkisiyle kuraklık ve aşırı hava olaylarına bağlı olarak göç hareketlerinin yaygınlaşacağı, teknolojik gelişmelere bağlı olarak işgücü piyasasında tarihi değişimlerin yaşanacağı öngörülmektedir. Bugünkü küresel eğilimler 2053’e dair risk ve fırsatları bir arada barındıran farklı senaryolara işaret ederken, ülkemiz için her türlü senaryoyu öngörerek gerekli adımları şimdiden hayata geçirmek, geleceğin dünyasında ülkemizin konumunun yükseltilmesinde belirleyici olacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Önümüzdeki 30 yıla ilişkin küresel eğilimleri dikkate alarak ülkemizi muasır medeniyetler seviyesinin üzerine çıkarma hedefimiz doğrultusunda uzun vadeli gelişme stratejisini On İkinci Kalkınma Planıyla beraber Yüce Meclisimize sunuyoruz. 2053 yılına doğru vizyonumuz, Türkiye Yüzyılında; “dünyadaki başlıca bilim, teknoloji, üretim, ticaret, kültür ve sanat merkezlerinden biri olarak insanlığa katkı sunan, milli ve manevi değerlerini koruyarak bölgesinin ve dünyanın barış, huzur ve refahı için küresel gelişmelere yön veren etkili, güçlü, müreffeh bir Türkiye”ye ulaşmaktır. Bu vizyona ulaşma yolunda 2053 hedeflerimizi belirlemiş bulunmaktayız. Bu kapsamda, 30 yıllık perspektif içinde;  Üst gelir grubu ülkeler liginde bir ülke olarak dünyanın 10 büyük ekonomisi ve satın alma gücü paritesine göre ilk beş ekonomisi arasında yer almayı hedefliyoruz.  İmalat sanayiinin milli gelirdeki payını yüzde 30’un üzerine çıkarmayı, küresel mal ticaretinden yüzde 2’nin üzerinde pay almayı, yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayii ihracatından yüzde 17 pay almayı ve kalkınma önceliklerimize halel getirmeden net sıfır emisyon hedefine ulaşmayı öngörüyoruz. 5  İnsani Gelişme Endeksinde ilk 20 ülke arasına girmeyi, ailenin güçlendirilmesini, gelir dağılımında adaleti sağlamayı, çalışma çağındaki her bireyin üretkenliğinden faydalanarak işsizlik oranını yüzde 5’in altına düşürmeyi hedefliyoruz.  Bunun yanı sıra, dünyanın en değerli 100 markası arasında en az beş markamızın yer almasını, en az beş üniversitemiz dünyanın ilk 100 üniversitesi arasında olmasını, ülkemizin Küresel Yenilik Endeksinde ilk 10 ülkeden biri olmasını ve Ar-Ge harcamalarının milli gelirdeki payının yüzde 4 düzeyine çıkmasını öngörüyoruz.  Ayrıca, İstanbul’un bilim, teknoloji, kültür, sanat, turizm, ticaret ve finansta küresel bir merkez olmasını, ülkemizin turizm gelirlerinde dünyada ilk üç ülkeden biri ve sağlık turizminde dünyanın merkezi konumunda olmasını da hedeflemekteyiz. Tüm bu hedeflerimizi gerçekleştirme yolunda, dinamik bir yaklaşımla politikalarımızı her daim güncellerken, rotamızı ve önceliklerimizi plandaki ana çerçevemizi takip ederek şekillendireceğiz. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, On İkinci Kalkınma Planı, günümüz dünyasında karşı karşıya olduğumuz jeopolitik gerilimler, ticarette korumacılık ve bölgeselleşme, iklim değişikliği, salgın hastalıklar, doğa kaynaklı afetler, su, gıda ve enerji krizleri gibi yeni risk ve belirsizliklerin hâkim olduğu bir ortamda hazırlanmıştır. 2019-2023 döneminde yıllık ortalama yüzde 2,5 büyüme gösteren dünya ekonomisinin 2023 yılında ise yüzde 3 oranında büyümesi öngörülmektedir. Gelişmiş ekonomiler 2019-2023 döneminde yıllık ortalama yüzde 1,4 oranında büyürken, yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler bu dönemde yıllık ortalama yüzde 3,3 oranında büyüme kaydetmişlerdir. Bu ekonomilerin 2023 yılı büyüme oranlarının, sırasıyla, yüzde 1,5 ve yüzde 4 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. Salgın sonrası dönemde küresel ticarette toparlanmayla dünya ticaret hacmi, 2021’de yüzde 10,9, 2022'de yüzde 5,1 artarak, salgın öncesi patikaya dönüş eğilimi güçlenmiştir. Ancak, gelişmiş ekonomilerdeki yavaşlama, Rusya-Ukrayna Savaşı ve artan jeopolitik gerilimlerin yarattığı 6 belirsizliklerin etkisiyle dünya ticaret hacminin 2023 yılında ise ivme kaybederek yüzde 0,9 artması beklenmektedir. 2019-2023 yıllarını içine alan On Birinci Kalkınma Planı döneminde yıllık ortalama yüzde 1,9 oranında artan dünya ticaret hacminin, 2024-2028 döneminde küresel finansal ve ekonomik koşullardaki beklenen normalleşme eğilimine uygun olarak yıllık ortalama yüzde 3,5 artacağı öngörülmektedir. Gelişmiş ekonomilerde istihdamı artırmaya yönelik politikaların etkisiyle, 2019-2023 döneminde işsizlik oranları ortalama yüzde 5,4 seviyesine gerilemiştir. 2023 yılında da düşüş eğiliminin devam etmesi beklenmektedir. 2024-2028 döneminde genel devlet brüt borç stokunun GSYH’ya oranının gelişmiş ekonomilerde yüzde 113,1’e ve yükselen piyasalar ile gelişmekte olan ekonomilerde yüzde 68,5'e yükselmesi tahmin edilmektedir. Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimler başta petrol olmak üzere emtia piyasalarında ani hareketlere sebep olmakta ve emtia fiyatları daha oynak hale gelmektedir. Gelişmiş ekonomilerde, alınan sert önlemlere rağmen çekirdek enflasyon hala yüksek seviyelerde seyretmekte ve hizmetler başta olmak üzere sektörel fiyat katılıkları ile piyasa aksaklıkları, küresel toparlanma üzerinde baskı oluşturmaktadır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri Küresel düzeyde söz konusu makro gelişmelerin yaşandığı bu dönemde Gazi Meclisimize sunduğumuz On İkinci Kalkınma Planı, milletimizin temel değerlerini ve beklentilerini esas alarak kalkınma hedeflerimize ulaşılmasını sağlayacak kapsamlı bir yol haritası olacaktır. Ülkemizin muasır medeniyetler seviyesinin üzerine çıkarılması Kalkınma Planında temel hedefimiz olmaya devam edecektir. Yeşil ve dijital dönüşümü odağa alan, sanayi sektörünün tarım ve hizmetler sektörleriyle bütünleşik olarak başat rol üstlendiği, ülkemizin dünya ticaretindeki konumunun güçlendiği, kaliteli finansman imkânlarının sağlandığı, nitelikli beşeri sermayeyle azami istihdam oluşturan istikrarlı bir büyüme modeli uygulanacaktır. 7 On İkinci Kalkınma Planı genel çerçevesinde; - Hukukun üstünlüğünü, demokrasiyi, temel hak ve hürriyetleri güçlendirmek, - İyi yönetişim anlayışını kurumsallaştırmak, - Beşeri ve sosyal yapımızı geliştirmek, - Afete dirençli yaşam alanları, akıllı ve sürdürülebilir şehirler oluşturmak, - Ekonomide istikrar ve sürdürülebilirliği sağlamak, - Her alanda yeşil ve dijital dönüşüm odaklı rekabetçiliği tesis etmek, - İhracata dayalı nitelikli büyümeyi sağlamak, - Enerji ve gıda arz güvenliğini tesis etmek ve uluslararası işbirlikleri ile stratejik ortaklıkları güçlendirmek konularında somut adımlar atılacaktır. On İkinci Kalkınma Planı; “istikrarlı büyüme, güçlü ekonomi”, “yeşil ve dijital dönüşümle rekabetçi üretim”, “nitelikli insan, güçlü aile, sağlıklı toplum”, “afetlere dirençli yaşam alanları, sürdürülebilir çevre” ve “adaleti esas alan demokratik iyi yönetişim” olmak üzere beş ana eksenden oluşmaktadır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri Küresel ekonomide belirsizliklerin ve gerginliklerin tırmandığı bir dönemde Türkiye ekonomisi diğer ülke ekonomilerinden olumlu ayrışmış, gelişmiş ülkelere yakınsama sürecini hızla devam ettirmiştir. 2002 yılında 9 bin 279 dolar olan Satın Alma Gücü Paritesine göre kişi başı gelirimiz 2022 yılında 37 bin 445 dolara kadar yükselmiş AB ortalamasına yakınsama oranı 2002 yılındaki yüzde 38,3 seviyesinden 2022 yılında yüzde 69’a kadar yükselmiştir. 2022 yılı itibarıyla Satın Alma Gücü Paritesi cinsinden GSYH büyüklüğüne göre dünyanın en büyük 11’inci, cari dolar cinsinden GSYH büyüklüğünde ise dünyanın en büyük 19’uncu ekonomisi olan Türkiye’nin, 2023 yılında ise cari dolar cinsinden 17’nci sıraya yükselmesi beklenmektedir. 2023 yılı sonu itibarıyla 1 trilyon doları aşacak olan nominal 8 milli gelirimizin plan dönemi sonunda 1,6 trilyon dolara yaklaşması hedeflenmektedir. Plan döneminde ise sanayi sektörünün verimlilik ve rekabetçiliği odağına alan üretim yapısıyla büyümede başat rol üstleneceği, hizmetler sektöründe döviz kazandırıcı alanların çeşitlendirildiği, tarım ve enerji sektörlerinde arz güvenliğinin sağlandığı dengeli bir yapıda ülkemizin yıllık ortalama yüzde 5 oranında büyümesi ve 2028 yılında fert başına gelirin 17.554 dolara ulaşması hedeflenmektedir. İhracata dayalı bir büyüme yapısına erişme yolunda küresel ticaret ekseninde yaşanan değişim ve dönüşümler önem arz etmektedir. Bu kapsamda, bir yandan geleneksel ihracat ürünlerimizin katma değerini yükseltirken diğer taraftan küresel ölçekte hizmet ihracatının artan potansiyelinden daha fazla pay almak için gerekli dönüşüm süreçlerini dinamik bir şekilde yöneteceğiz. Ticarete ilişkin uluslararası mevzuattan kaynaklanan düzenlemelerin ülkemiz dış ticareti üzerindeki yansımalarının, hak ve menfaatlerimiz doğrultusunda müspet yönde güncellenmesi için çalışmalarımıza devam ederken, ihracatta pazar çeşitliliğini sağlamak için girişimlerimizi hızlandırarak sürdüreceğiz. Tüm bu adımları hayata geçirerek cari işlemler açığını yapısal bir sorun olmaktan çıkaracağız. Plan dönemi sonunda, ihracatın 375 milyar dolar, turizm gelirlerinin 100 milyar dolar seviyelerine yükselmesi sonucunda cari işlemler açığının sıfıra yakın bir düzeyde gerçekleşmesini öngörmekteyiz. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Bütüncül bir perspektifle, para ve maliye politikalarını etkili bir şekilde kullanarak enflasyonla mücadelemizi kararlılıkla sürdürmeye devam edeceğiz. Özellikle belirtmek isterim ki makroekonomik istikrarın güçlendirilmesine yönelik öncelikli hedefimiz, enflasyonu orta vadede kalıcı şekilde tek haneli rakamlara düşürmek ve fiyat istikrarını sağlamaktır. Bu çerçevede, tüm politika araçlarımız etkin ve kararlı bir şekilde kullanılmaya devam edilecektir. 9 Enflasyonla mücadelemizi sürdürürken, hayat pahalılığının sebep olduğu olumsuzlukları bertaraf edecek gerekli politikalar da ivedilikle hayata geçirilecektir. Daha önceki dönemlerde olduğu gibi memur, işçi ve emekli vatandaşlarımızı enflasyonun olumsuz etkilerinden korumak ve refah seviyelerini artırmak önceliğimiz olmaya devam edecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Plan döneminde gerçekleşmesini öngördüğümüz büyümenin vatandaşlarımıza istihdam imkânları sunması ve gelir yaratması kritik önemdedir. Bu kapsamda beşeri altyapımızın güçlendirilmesi büyümenin sürdürülebilirliğini sağlayacak, çalışma çağındaki bireylerin işgücüne katılım fırsatları artırılacak, işgücü piyasasının değişen taleplerine uyum sağlamak amacıyla nitelikli ve odaklı eğitim yaygınlaştırılacaktır. Plan dönemi boyunca büyüme hedeflerimizle uyumlu olarak beş milyon ilave istihdam oluşturarak işsizlik oranının dönem sonunda yüzde 7,5’e gerilemesi sağlanacaktır. Plan döneminde ulaşılması öngörülen büyüme hedefleri doğrultusunda küresel piyasalarla uyumlu, rekabet gücü yüksek, ülkemizin kalkınma sürecine düşük maliyet ve giderek artan finansal araç çeşitliliği ile katkı verebilen, sürdürülebilirlik ekseninde ilerleyen ve kurumsal yapısı güçlü bir finansal sektörün oluşturulması amaçlanmaktadır. Finansal piyasaların uluslararası sürdürülebilirlik standartları çerçevesinde dönüşümünün hızlandırılmasını, dijitalleşmenin finansal kapsayıcılığı geliştirecek şekilde entegrasyonuyla uygulanabilirliğinin artırılmasını ve sermaye piyasalarının yatırımcı tabanının genişletilmesini hedeflemekteyiz. Katılım finans sisteminin kurumsal yapısını güçlendirecek dönüşüm sağlanacak, katılım finansı destekleyici mekanizmalar tesis edilerek sektör içerisindeki ağırlığı artırılacaktır. 10 Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Kamu maliyesinde öngörülebilir bir yaklaşımla istikrarlı ve sürdürülebilir yapıyı daha da güçlendirmek temel amacımızdır. Ekonomik büyümeyi desteklemek üzere maliye politikası enflasyon hedefi ve cari işlemler dengesiyle uyum içinde uygulanacaktır. Kamu kesimi harcamaları, afet sonrası iyileştirmeye ve risklerin azaltılmasına dönük olanlar dışında, mali konsolidasyon çabalarıyla kontrol edilecek ve mali disiplin önümüzdeki dönemde makroekonomik istikrarın önemli bir dayanağı olmaya devam edecektir. Mevcut harcama programları titizlikle incelenerek daha etkin hale getirilecek, vergi tahsilatında verimlilik artırılacak ve vergi adaletini güçlendiren, vergi tabanını genişleten reformlar yapılacaktır. GSYH’ya oranla 2023 yılında yüzde 6,4 olarak tahmin ettiğimiz kamu kesimi borçlanma ihtiyacının Plan dönemi sonunda yüzde 1,8’e, yine yüzde 6,4 olarak tahmin ettiğimiz merkezi yönetim bütçe açığının ise yüzde 2’ye düşeceği öngörülmektedir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Milli gelirimizin 2003-2022 dönemindeki yüzde 5,4’lük reel ortalama büyüme hızına karşın aynı dönemde imalat sanayii yüzde 6,1 büyüyerek ülkemiz refahına daha fazla katkıda bulunmuştur. İmalat sanayii, verimlilik artışındaki kritik rolü nedeniyle ülkelerin kalkınmasında ve sürdürülebilir büyümesinde büyük önem arz etmekte, ihracat potansiyeli sayesinde döviz geliri ve teknoloji transferine imkân sağlamaktadır. Plan dönemi boyunca uygulayacağımız politikalarla başta öncelikli sektörler olmak üzere sanayide teknoloji, yenilikçilik, ürün kalitesi, verimlilik ve ihracat kapasitesi artışı sağlayacak, endüstriyel kapasitemizi dönüştürecek, iş ve yatırım ortamını iyileştirerek ve rekabetçiliğimizi daha da artıracağız. 11 Siyasi ve ekonomik istikrar, öngörülebilirlik ve yatırımcı dostu politikalarla yüksek teknolojili ve daha üretken alanlarda doğrudan yabancı yatırımı artıracak, iş ve yatırım ortamını daha da iyileştireceğiz. Ayrıca imalat sanayiinde başta öncelikli sektörler olmak üzere tüm sektörlerde yüksek katma değerli üretim yapısını sağlamak amacıyla sanayi envanteri oluşturulacak, sanayi ana planı hazırlanacak, veriye dayalı sanayi politikaları oluşturularak uygulanacaktır. Ara malı, stratejik ürün ve teknolojiler için ürün bazlı çalışmalar yaparak yatırım yol haritaları hazırlayacağız. Başta OSB’ler olmak üzere uygun yatırım yerlerinin geliştirilmesini, artırılmasını, kiralama ve tahsis süreçlerinin kolaylaştırılmasını sağlayacağız. Demiryolu yük taşımacılığının payını artıracak, limanlar ve yük merkezlerinin üretim merkezleri ile iltisak hatları bağlantıları tamamlanacaktır. Savunma sanayiinde oluşan ve gururla takip ettiğimiz teknolojik kabiliyetleri daha ileri noktalara taşıyacağız. Savunma sanayii alanında ülkemizin savunma ve güvenlik ihtiyaçlarını milli teknolojilerin ve kabiliyetlerin azami ölçüde kullanımıyla karşılamak, savunma sanayiinde edinilen kabiliyetlerin sivil sektöre yayılımını da sağlayarak ülkemiz için önemli ekonomik değer üreten bir seviyeye taşımak temel amacımızdır. Bu kapsamda, savunma sanayii ihracatının 6 milyar dolardan 11 milyar dolara çıkarılması sağlanacak, savunma sanayii yerlilik oranı yüzde 80’den 85’e yükseltilecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Planda üretimin ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarını bütüncül olarak ele alan, teknoloji kullanım düzeyi ve verimliliği yüksek, örgütlü, rekabetçi, arz-talep dengesi çerçevesinde planlı üretim yapılan, doğal kaynakları etkin ve sürdürülebilir kullanan ve toplumun yeterli ve dengeli beslenmesini sağlayan bir tarım sektörü hedeflenmektedir. 12 On İkinci Kalkınma Planı döneminde üretim maliyetlerinin düşürülerek tarımsal üretimin sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla üreticilerimize girdi ve fark ödemesi desteklerini sağlamaya devam edeceğiz. Tarımsal altyapının güçlendirilmesi amacıyla 750 bin hektar alan sulamaya açılacak ve ekonomik olarak sulanabilecek alan miktarı olan 8,5 milyon hektarın yüzde 92,4’ü sulanabilecektir. Sulama yatırımlarıyla eşgüdümlü olarak 2,5 milyon hektar tarım arazisinin toplulaştırılmasına yönelik çalışmalar yürütülecek, 2,7 milyon hektar toplulaştırılmış arazinin tescil işlemleri tamamlanacaktır. Üretici örgütlerinin kurumsal ve beşeri yapıları güçlendirilerek tarımsal üretim süreçlerinde daha etkin rol almaları sağlanacaktır. Sürdürülebilir orman yönetimi ve düşük karbonlu kalkınma hedefi çerçevesinde yutak alan kapasitesi artırılacak ve elverişli arazilerde endüstriyel ağaçlandırma çalışmalarına devam edilecektir. Orman yangınlarını önleyici tedbirlerin artırılması sağlanacak, karar destek sistemleri güçlendirilecek, kara ve hava taşıt filosunun artırılmasına devam edilecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Bu Planda enerji sektörü öncelikli gelişme alanlarımız arasına dâhil edilmiş olup enerjinin sürekli, kaliteli, sürdürülebilir, güvenli ve karşılanabilir maliyetlerle arzını ve kaynak çeşitlendirmesini sağlamayı hedefliyoruz. 2053 yılı net sıfır emisyon hedefini esas alarak yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarını değerlendirerek kendine yeterliliği en üst seviyeye yükselten, nükleer teknolojiyi elektrik üretiminde kullanan, enerji verimliliğini artıran, enerji teknolojilerinde yerlileşmeyi önceleyen, yeni teknolojileri entegre eden ve uluslararası enerji ticaretinde stratejik konumumuzu güçlendiren rekabetçi bir enerji sektörü yapısına ulaşmayı hedefliyoruz. Akkuyu Nükleer Güç Santralini bütün üniteleriyle devreye alacak ve ilave nükleer santral kurulumlarına yönelik çalışmalara devam edeceğiz. 13 Sakarya Doğal Gaz Sahasından üretilecek doğal gazın ekonomiye kazandırılmasına yönelik faaliyetleri yoğun bir şekilde sürdürecek, Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisinin kapasitesini artıracağız. Madencilik ürünlerinin yurt içinde işlenmesine ve uç ürün geliştirilmesine öncelik verecek, kara ve denizlerde petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri kapsamında sismik ve sondaj çalışmalarını yoğunlaştıracağız. Gabar petrolleri ve Karadeniz doğal gazı keşfi örneklerinde olduğu gibi, bu alanda da somut projeleri hayata geçirerek dışa bağımlılığımızı azaltacağız. Yurt dışında uygun yatırım ve üretim imkânları belirlenerek maden, petrol ve doğal gaz arama ve yatırım konularında işbirlikleri geliştireceğiz. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Turizm öncelikli alanında Türkiye’nin zengin kültürel mirası ve doğal güzellikleri ile her mevsime hitap eden, nitelikli insan kaynağı ve yüksek hizmet kalitesiyle rekabetçilik ve sürdürülebilirlik anlayışıyla dünyanın en çok tercih edilen turizm ülkeleri arasında yer alması hedeflenmektedir. Bu kapsamda 2028 yılında 82,3 milyon turist ve 100 milyar dolar turizm gelirine ulaşılması sağlanacak, kişi başına ortalama harcama 905 dolardan 1.215 dolara çıkarılacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, "İş ve Yatırım Ortamı" başlığı altında işlemlerin en az evrak sayısı, en kısa süre ve en düşük maliyetle yapılmasını hedefliyoruz. Bürokratik ve hukuki öngörülebilirliği daha da güçlendireceğiz. Nitelikli uluslararası doğrudan yatırımlardan daha fazla yararlanılması yoluyla yatırım, üretim, istihdam ve ihracat artırılarak ülkemizin yurt içi ve uluslararası piyasalar için tedarik ve üretim merkezi haline gelmesini sağlayacağız. Bu doğrultuda Ar-Ge harcamasının gayrisafi yurt içi hasılaya oranının yüzde 2,05’e yükseltilmesi hedeflenmektedir. 14 Ülkemizde Milli Teknoloji Hamlesinin gerçekleştirilmesine yönelik kritik sektörlerde gerekli Ar-Ge altyapısının tesis edilmesi hızlandırılacaktır. Ayrıca başta Ay Araştırma Projesi ile yerli ve milli uydu geliştirme projeleri olmak üzere ülkemizin uzay alanında teknoloji üretme kabiliyeti artırılacak, sağlık teknolojileri, yarı iletken teknolojileri ve kutup araştırmaları gibi stratejik alanlarda Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri geliştirilerek sürdürülecektir. KOBİ ve girişimcilerin niteliklerini dikkate alan odaklı politikalar aracılığıyla finansmana erişim imkânlarının ve kurumsallaşmalarının geliştirilmesini hedefliyoruz. KOBİ’lerin yenilikçilik kapasitelerinin ve ölçeklerinin büyütülerek tedarik zincirlerinde daha güçlü bir biçimde yer almalarını, daha etkin ve verimli olarak büyümeye ve istihdama katkılarının artırılmasını sağlayacağız. Fikri mülkiyet hakları alanında yenilikçi fikir ortamının geliştirilmesine, hak sahiplerinin haklarının yurt içinde ve yurt dışında etkin şekilde korunmasına ve katma değerli küresel marka oluşturulmasına imkân sağlanması ve hak ihlallerine karşı etkin mücadele edilmesine yönelik politikalar yürüteceğiz. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Her çağın dengelerini temelden etkileyen bir unsur mutlaka olmuştur. Bu anlamda, çağımızı etkileyen temel unsurun “Dijitalleşme” olduğu ifade edilebilir. Dijitalleşme sürecini daha etkin yönetebilmek için dijital dönüşümü Planın temel odaklarından birisi haline getirdik. Fiber ve mobil altyapıların daha da yaygınlaşması sağlanacak, bu alanda sektörel rekabet etkinleştirilecektir. Ülkemizin yapay zekâ alanındaki hamlelerini hızlandırmak ve tamamlamak için veri stratejisi, bulut bilişim stratejisi ve dijital devlet stratejisi gibi alanlarda bütüncül tematik stratejiler hayata geçirerek gerekli kurumsal yapılanma, mevzuat ve teknik altyapı oluşturulacaktır. Böylelikle mevcut iş ortamı ekosistemlerimizin dijital ortamla desteklenmesi sağlanacaktır. 15 Millî çözümlere dayalı siber güvenlik ekosisteminde yer alan ürün ve hizmetler küresel muadiller seviyesine ulaştırılacak, yapay zekâ alanında da bir ekosistem oluşturulacaktır. Plan döneminde e-devlet hizmetlerinin etkili bir şekilde kullanılması ve yaygınlaştırılmasıyla vatandaş odaklı hizmet sunumu ilkesi uygulanmaya devam edilecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Türkiye, coğrafi konumunun avantajıyla, karayolu, havayolu, demiryolu, denizyolu dâhil bütün modlarda faaliyet gösterebilecek stratejik bir ülke durumundadır. Ülkemizin bu avantajından faydalanabilmesi için son 21 yılda ulaştırma altyapısına yapılan yatırım 190 milyar doların üzerindedir. Bu yatırımlarımıza devam ederek ülkemizin lojistik üs olma potansiyelini en üst düzeye çıkaracağız. Bu kapsamda, üretim, tüketim ve ticaret merkezlerini birbirine bağlamak amacıyla farklı taşıma modlarını yaygınlaştırmayı, yük taşımacılığını odağa alan demiryolu yatırımlarıyla lojistik maliyetleri düşürmeyi ve sanayicimizin, üreticimizin rekabet gücünü artırmayı hedefliyoruz. Bu kapsamda, karasal yük taşımacılığında demiryolu payını yüzde 5,76'dan yüzde 7,60'a çıkartacak, devam eden demiryolu projelerini tamamlayacak ve mevcut altyapıyı modernize edeceğiz. Aynı zamanda, demiryolu hatlarında elektrikli hat oranını yüzde 52'den yüzde 72'ye, sinyalli hat oranını ise yüzde 58'den yüzde 80'e çıkarmayı planlıyoruz. Ülkemiz denizcilik sektöründe rekabetçi, teknolojik ve sürdürülebilir bir liman altyapısıyla küresel düzeyde önemli bir konuma yükselme hedefine kararlı bir şekilde ilerliyor. Öte yandan, son 20 yılda gerçekleştirdiğimiz havalimanı yatırımlarıyla, illerimizi birbirine hava koridorlarıyla bağladık. Gelecek dönemde de bu havaalanlarını, ekonomik ve sosyal hedeflerimiz doğrultusunda daha etkin bir şekilde işletmeye ve ihtiyaç duyulabilecek yatırımları gerçekleştirmeye devam edeceğiz. Şehir içi ve şehirlerarası ulaşım altyapısını iklim değişikliği ve afetlere karşı güvenli hale getirmek adına risk analizleri yapacak ve gerekli güçlendirme projelerini hayata geçireceğiz. 16 Mevcut altyapının daha verimli kullanılabilmesi, trafik güvenliğinin artırılması ve ulaşım talebinin etkili bir şekilde yönetilebilmesi için akıllı ulaşım sistemlerini yaygınlaştıracağız. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Ülkemizin üretici ve tüketici haklarının korunduğu, kalite odaklı, kolay ve düşük işlem maliyetli bir ticaret ortamına sahip olması sağlanacaktır. Ticaret sektöründe rekabet gücü artırılacak ve piyasa işleyişi etkinleştirilecektir. Bu kapsamda; Perakende Bilgi Sistemi uygulamaya alınacak, toptancı hallerinin modernizasyonunu sağlayacak mevzuat çalışmaları tamamlanarak hallerin ticaretteki payı artırılacak, lisanslı depoculuk sistemi geliştirilerek yaygınlaştırılacak, haksız uygulamalarla güçlü bir şekilde mücadele edilecektir. e-İhracatın ihracat içindeki payının 2022 yılındaki yüzde 0,86 seviyesinden yüzde 10’a çıkarılması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, Türkiye e-İhracat Platformu ve e-İhracat Konsorsiyumları hayata geçirilecek, şirketlerin, pazaryerlerinin ve perakende e-ticaret sitelerinin yurt dışında satış yapabilmeleri desteklenecektir. Bildiğiniz gibi Hükümetimiz tarafından birçok alanda teşvik, destek gibi farklı adlarla devlet yardımları uygulanmaktadır. Oluşturduğumuz etki değerlendirme sistemine devlet yardımı uygulayan kurum ve kuruluşlarımızın adaptasyonunu sağlayarak devlet yardımlarının etkilerini ölçecek, etkin olanları sürdürecek, öngörülen etkiyi doğurmayanları gözden geçireceğiz. On İkinci Kalkınma Planında insan odaklı, kapsayıcı bir kalkınma yaklaşımı benimseyerek dayanıklı bir aile ve toplum yapısı ile milli ve insani değerleri haiz, eğitimli, kültürlü, üretken ve sağlıklı nesillerin geleceğe taşınmasını hedefliyoruz. Bu çerçevede eğitim sisteminde bireylerin kişilik ve kabiliyetlerini geliştiren, fırsat eşitliğine dayalı, kaliteyi yükselten bir dönüşüm programı uygulanmaktadır. 17 Kapsayıcı, fırsat eşitliğine dayalı kaliteli bir eğitime ve hayat boyu öğrenme imkânlarına erişimin sağlanması en önemli eğitim politikaları arasındadır. Çalışma çağındaki nüfusta işgücüne katılımın dışında yer alan kesimlerin işgücüne dâhil olmalarına imkân sağlanacaktır. Daha kaliteli eğitim ve yaygınlaştırılmış mesleki ve odaklı eğitim imkânlarıyla işgücünün yetkinlikleri ve iş hayatıyla uyumu geliştirilecektir. Ayrıca, dünya akademik başarı sıralamalarında 2028 itibarıyla en az 10 üniversitemizin ilk 500’e girmesi sağlanacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Kalkınma hedeflerine ulaşılmasında önemli unsurlardan biri de sağlık hizmetleridir. Sağlık hizmeti sunumunda bölgeler arası dağılımın iyileştirilmesi, fiziki altyapının ve insan kaynağının niteliği ve niceliğinin artırılması sağlanacaktır. Koruyucu ve önleyici bir bakış açısıyla sağlıklı yaşam tarzı teşvik edilecek, vatandaşların hastalanmadan önce hastalıkları oluşturan nedenler ortadan kaldırarak hastalık risklerine karşı koruyucu sağlık hizmetleri güçlendirilecektir. Bu çerçevede, aile hekimlerince sunulan sağlık hizmetlerini nitelik ve nicelik olarak iyileştirmek suretiyle aile hekimi başına nüfusun 3.040’dan 2.700’e düşürülmesi hedeflenmektedir. Sağlık tesislerine yönelik yatırım planlanmalarıyla fiziki altyapının dengeli dağılımı sağlanacak, mevcut hastane yataklarının kullanım etkinliği yükseltilerek fiziki altyapının dengeli dağılım oranı 1,42’den 1,38’e düşürülecektir. Bağımlılıkla mücadele kapsamında sunulan hizmetlerin kapasitesi ile kalitesi iyileştirilecek, bu hizmetlere erişilebilirlik artırılacak ve hizmetlerin tamamlayıcı şekilde sunulması sağlanacaktır. Dijital sağlık çözümlerinin sağlık sistemi içerisinde etkin ve verimli kullanımı sağlanacak, dijital sağlık teknolojilerinin kullanımı yaygınlaştırılacak, hastanelerin dijitalleşme altyapısı desteklenecektir. 18 Ülkemizin sağlık turizmi alanında tanınırlığı ve tercih edilirliği artırılacak, sağlık turizmi hizmet kapasitesi nitelik ve nicelik olarak geliştirilecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Sağlıklı bir toplumsal yapının temini ve kalkınmanın sürdürülebilirliği için aile kurumu güçlendirilmeye devam edilecektir. İş ve aile yaşamının uyumlaştırılmasına, aileye yönelik sunulan hizmetlerin niteliğinin ve niceliğinin artırılmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir. Bu doğrultuda On İkinci Kalkınma Planı döneminde, kadınların başta eğitim ve istihdam olmak üzere hayatın tüm alanlarındaki fırsat ve imkânlardan eşit biçimde faydalanmalarının ve her tür şiddet ve ayrımcılıktan uzak bir şekilde yaşamalarının sağlanması ile her alanda ve her düzeyde temsil edilmesine ve güçlenmesine yönelik çalışmalara odaklanılacaktır. Kadın istihdamını artırmak üzere, kaliteli, ekonomik ve erişilebilir bakım hizmetlerine ilişkin alternatif modeller geliştirilecek, girişimcilik, finansal ve dijital okuryazarlık, kooperatifçilik gibi alanlardaki programların kapsamları genişletilerek yaygınlaştırılması sağlanacaktır. Güçlü ve sürdürebilir bir toplumun önemli bir parçası olan çocuklar, ülkemizin kalkınma hızı, gelişmişlik seviyesi ve uluslararası konumu bakımından geleceğimizin teminatıdır. Bir ülkenin en önemli kaynağı insan kaynağıdır. Gelişmiş ve çoğu gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında yüksek çocuk ve genç nüfus oranına sahibiz. Bu nüfus potansiyelini en iyi şekilde değerlendirmek On İkinci Kalkınma Planının en önemli hedeflerindendir. Çocukların fiziksel, sosyal ve zihinsel gelişimlerini destekleyici kültürel, sanatsal, bilimsel ve sportif faaliyetler özendirilecek, yaygınlaştırılacak ve erişilebilir hâle getirilecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, On İkinci Kalkınma Planı döneminde de gençlerimiz kalkınmanın itici gücü olmaya devam edecektir. 19 Plan döneminde gençlerimizin eğitim hayatında kalmaları sağlanacak, daha erken yaşlarda etkin iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri sunularak, yetenekleri ve istekleri doğrultusunda işgücü piyasasında talep edilen mesleklere uygun dönemlerde yönlendirilmeleri sağlanacaktır. Gençlerimizin çok yönlü, sosyal, aktif bireyler olmalarını sağlayıcı kültürel, sanatsal, sportif faaliyetlerin ve bunlara erişimlerini sağlayıcı mekânların sayısı artırılacaktır. Gençlerin sosyal hayatta ve karar alma mekanizmalarında aktif rol almaları desteklenecektir. Gençlik merkezleri ile Genç Ofislerin sayısı ihtiyaca göre artırılacak ve benzer faaliyetler yürüten kuruluşlarla ortaklıklar güçlendirilecektir. Bağımlılıkla çok yönlü mücadelede çocuklarımızın ve gençlerimizin uyuşturucu maddelerle hiç tanışmamasını sağlama yöntemi esas alınacaktır. On İkinci Kalkınma Plan dönemi boyunca engelliliğin önlenmesi veya en aza indirilmesi için çalışmalar yapılacak; engellilerin hayatın her alanına aktif katılımlarının artırılması amacıyla bakım hizmetlerinin niteliği ve niceliği artırılacak, eğitim ve istihdamda engelli bireylere sunulan hizmetler iyileştirilecek, kamusal alanların erişilebilirliğinin iyileştirilmesi için tedbirler geliştirilecektir. Engelli bireylerin kültürel aktivitelere ve spor aktivitelerine katılımlarının artırılması için yapılan çalışmalar geliştirilecektir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Kültür ve sanat mirasımızın zenginlik ve çeşitliliğinin korunup geliştirilerek gelecek nesillere aktarılması, millî kültür ve kadim medeniyetimizin ortak değerleri etrafında toplumsal bütünlüğün ve dayanışmanın güçlendirilmesi, kültür ve sanat faaliyetlerinin toplum genelinde yaygınlaştırılarak kalkınmadaki çok boyutlu etkisinin artırılması temel amaçtır. Kentsel tasarımların, imar planlarının, toplu konut ve kamu binalarının peyzaja, şehrin dokusuna, estetiğine ve kimliğine katkı sağlamasına özen gösterilecek ve kentsel dönüşüm uygulamalarının kültürel kimliğe ve yapıya uygunluğu gözetilecektir. 20 Türkçe’nin zenginliği ortaya çıkarılarak dünyada yaygın ve geçerli bir dil haline gelmesi ve hayatın her alanında doğru kullanımı sağlanacaktır. Kültür endüstrileri ve kültürel girişimlere yönelik mevcut desteklerin etki analizi yapılacak, kapsayıcı, objektif ve kolay erişilebilir destek mekanizmaları geliştirilecek, fikri mülkiyet hak sahipliği korunacaktır. Türk sinemasının dünyada tanınan bir marka haline gelmesi için sinema endüstrisinin gelişimi sağlanarak uluslararası rekabetçiliği artırılacaktır. Uluslararası düzeyde sporcu olabilecek çocuklarımızın erken yaşta keşfedilerek yetenek havuzuna dâhil edilmesi, sporcularımızın niteliğinin artırılması, başta spor turizmi olmak üzere ülkemizin tüm spor ekosisteminde bir dünya markası olmasına yönelik hedeflerimize ulaşmak için tüm politikalarımız kararlılıkla uygulanacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Sosyal hizmet ve yardımların ihtiyaç duyan toplum kesimlerine en iyi şekilde sunulmasının sağlanması, aile odaklı bir yaklaşımla sosyal dışlanma riskinin en aza indirilmesi ve sosyal içermenin sağlanması amacıyla çalışmalar yürütülecektir. Sosyal yardımlar, aile odaklı bir yaklaşım çerçevesinde, fert başına asgari bir geliri garanti edecek, mükerrerlikleri engelleyecek ve işgücüne katılmaya da engel olmayacak şekilde bütünleşik bir yapıda yeniden kurgulanacak ve yoksulluğun tüm yönleriyle mücadele edilecektir. On İkinci Kalkınma Planı döneminde ekonomik büyüme ile oluşacak gelirlerin toplum içinde adil dağıtılmasını sağlayacak ve fırsat eşitliğini güçlendirecek gelir dağılımı politikaları uygulanacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Plan döneminde çalışma çağı nüfusumuzun toplam nüfus içindeki payının yüksek olduğu demografik fırsat penceresinin sunmuş olduğu avantajlardan azami düzeyde faydalanılacaktır. 21 Aktif ve sağlıklı yaşlanma için yaşlılarımıza sunulan sağlık ve bakım hizmetlerinin etkinliği ve kalitesi artırılacaktır. Yaşlıların sağlık hizmet kuruluşuna gitmelerini gerektirmeyen düzenli takip gibi hallerde bakım ve sağlık hizmetlerine evden erişimin kolaylaştırılması amacıyla “tele bakım” ve “tele sağlık” uygulamaları yaygınlaştırılacaktır. Bilgisi, tecrübesi, sahip olduğu kültürel birikimiyle nesiller arası bağımızı da güçlendiren yaşlılarımızın sosyal dışlanmalarının önlenmesine yönelik tedbirler alınacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Dünya genelindeki çatışmalar ve krizler ciddi bir göç sorununun yaşanmasına ve ülkemizin bu göç sorunundan en fazla etkilenen ülkeler arasında yer almasına neden olmaktadır. On İkinci Kalkınma Planı döneminde, bütüncül, özgün, değişen ihtiyaç ve şartlara göre yenilenebilen, etkin ve sürdürülebilir bir göç yönetiminin sağlanarak düzensiz göçün önlenmesini amaçlıyoruz. Ülkemizde geçici koruma ve uluslararası koruma altında bulunan kişilerin sosyal, ekonomik ve kültürel hayata uyumları desteklenecektir. Düzensiz göçle etkin mücadele edilecek ve yabancıların gönüllü geri dönüşleri sağlanacak düzensiz göçle mücadelede kaynak ülkelerde ve sınırlarımızda önleyici uygulamalar artırılacaktır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Kahramanmaraş ve Hatay depremleri, Cumhuriyet tarihi boyunca etkisi en fazla olan depremler olarak kayda geçmiştir. Bu depremler, can kaybı ve ekonomik kayıplar açısından büyük bir etki oluşturmuş, afetlere karşı dirençli toplumların oluşturulması ve zarar görebilirliklerin önlenmesi için alınması gereken afet risk azaltma tedbirlerinin önemini bir kez daha göstermiştir. Bu bilinçle, On İkinci Kalkınma Planında ana eksenlerden biri olarak ele aldığımız “Afetlere Dirençli Yaşam Alanları” kapsamında yerleşim yerlerinin ve toplumun afetlere karşı dirençliliğinin artırılması, afet risk ve zararlarının 22 azaltılarak can ve mal kayıplarının asgari düzeye indirilmesi, afet yönetiminin tüm süreçlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi, toplumun ve tüm kuruluşların afet farkındalığının artırılmasına yönelik politikalar belirlenmiştir. Bunun yanı sıra, Plan kapsamındaki tüm sektörlerde afet yönetimine ilişkin sektörel politikalara yer verilmiştir. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Şehirleşmede yenilikçi çözümlerin geliştirilmesi için kentsel hizmetlerde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı artırılacak, özellikle afete dirençli şehirleşmenin sağlanmasına yönelik mekânsal analiz altyapısı güçlendirilecektir. Kentleşme, nüfus artışı, yenileme ve afetten kaynaklanan konut ihtiyacının arz talep dengesi gözetilerek karşılanmasını temel bir politika olarak benimsiyoruz. Plan döneminde dar ve orta gelirlilere yönelik 375 bin sosyal konut üretimi hedeflenmektedir. Marmara bölgesi başta olmak üzere riskli yapı stokunun yenilenmesi için gerekli çalışmaların hızlı ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağlayacağız. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Plan döneminde sürdürülebilir kırsal kalkınma anlayışıyla, kırsalda yaşayan üretici birlikleri ve aile işletmelerinin üretim kapasitesinin ve kırsal işgücünün istihdam edilebilirliğinin artırılması ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi temel amaç olarak benimsenecektir. 2028 yılı itibarıyla KÖYDES Projesi kapsamında 144.580 km köy yolunun yapımı veya onarımı tamamlanmış olacaktır. Ayrıca, 84.985 ünite içme suyu tesisi yapılmış veya onarılmış olacaktır. Ulusal Kırsal Ağ ve akıllı köy uygulamaları ülke genelinde yaygınlaştırılacaktır. 23 Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Ekonomik ve sosyal kalkınmanın sağlanması bağımsız, tarafsız ve şeffaf yargı sisteminin egemen olduğu hukuk devleti ile demokrasi ve iyi yönetişim ilkelerinin etkin şekilde uygulanmasıyla mümkündür. On İkinci Kalkınma Planı döneminde, temel hak ve özgürlükleri koruyan, hak ihlallerine karşı etkin mücadele eden, hızlı, öngörülebilir, adil, şeffaf, hesap verebilir, erişilebilir, güvenilir ve insan odaklı bir yönetim anlayışı adalet sisteminin temeli olmaya devam edecektir. Plan döneminde, hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını güvence altına alan, daha özgürlükçü, katılımcı ve kapsayıcı sivil bir Anayasanın hazırlanması öncelikli hedeflerimizdendir. Hukukun üstünlüğü ve hukuk devletinin gerekleri doğrultusunda, yargı süreçlerinin adil, hızlı ve etkin şekilde işlemesi, öngörülebilir olması, adalete erişimin kolaylaştırılması ve adalet sistemine duyulan güvenin daha da artırılması temel amacımızdır. Hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde güvenliğin tüm yönleriyle ele alınarak huzur ve güven ortamının sürdürülebilir kılınması, vatandaş odaklılık, şeffaflık, hesap verebilirlik ilkeleri doğrultusunda ve önetkin bir yaklaşımla güvenlik hizmetlerinin geliştirilmesi, güvenlikle ilgili ürün ve teknolojilerde kendine yeterliliğin güçlendirilmesi ve suçla mücadele bilincinin artırılarak vatandaş katılımının sağlanması temel amaçtır. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Ülkemiz uluslararası kalkınma işbirliğini, küresel barış ve güvenliği esas alan, insan odaklı ve refahın adil dağılımını önceleyen bir yaklaşımla ele almaktadır. Son dönemde yaşadığımız gelişmeler bu yaklaşımımızın ne kadar önemli olduğunu bir kere daha göstermiştir. Kurallara dayalı uluslararası sistem ve bu sistemin merkezindeki Birleşmiş Milletler, maalesef bölgesel ve küresel ölçekte yaşadığımız insani krizlere etkin ve etkili çözümler üretememektedir. 24 Tarihi birikim ve kalkınma tecrübemiz ışığında, birlikte kalkınma ilkesini merkeze alarak karşılıklı güven ve dayanışma içerisinde başta tarihi bağlarımızın olduğu ülkeler ile mazlum coğrafyalar olmak üzere diğer ülkelerin kalkınma çabalarına katkı sunmaya devam ediyoruz. Bu bağlamda, geçtiğimiz Plan döneminde milli gelirin binde yedisi oranında resmi kalkınma yardımı yapma küresel hedefini aştık. Bu anlayışla On İkinci Plan döneminde de bölgesel ve sektörel önceliklerimiz doğrultusunda kalkınma işbirliği faaliyetlerinin etkinliğini artıracağız. Avrupa Birliği ile mevcut ekonomik ve ticari ilişkilerimizin geliştirilmesi amacıyla vize kolaylığı ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesine ilişkin ülkemiz çıkarlarını gözeterek etkin bir diplomasi yürüteceğiz. Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile birlikte, yürütmenin etkin ve hızlı karar alma mekanizmaları aracılığıyla On İkinci Kalkınma Planının etkili bir şekilde uygulanması amaçlanmaktadır. Kalkınma Planı, başta orta vadeli program olmak üzere diğer üst politika belgeleri ile kurumsal strateji belgelerinin temel dayanağını oluşturmakta ve kamu idarelerine önceliklerini belirlemede yön verecek bir politika seti sunmaktadır. Kalkınma Planının izlenmesi ve değerlendirilmesi Strateji ve Bütçe Başkanlığının koordinasyonunda ve ilgili tüm kamu idareleriyle işbirliği içerisinde Cumhurbaşkanlığı yıllık programları aracılığıyla gerçekleştirilecek, Plan hedeflerine ilişkin gerçekleşmeler yıllık olarak raporlanacaktır. Siyasi ve toplumsal sahiplenme planın uygulanması bakımından en önemli zemini oluşturmaktadır. Sayın Başkan, Gazi Meclisimizin Değerli Üyeleri, Katılımcı bir süreçte yoğun bir çalışma dönemi sonucunda hazırlanarak Yüce Meclisimizin görüşüne sunulan On İkinci Kalkınma Planının hedef ve politikalarını Meclis Genel Kurulumuzun siz değerli üyelerine aktarmış bulunmaktayım. Sözlerimin sonunda Türkiye Yüzyılına yaptığımız vurgu ile 25 birlikte bundan yine tam 100 yıl önce gerçekleştirilen İzmir İktisat Kongresine atıfla sunuşu tamamlamak istiyorum. Müzakerelerin sonunda Gazi Mustafa Kemal tarafından ifade edilen veciz bir söz, bugün görüşmekte olduğumuz Planımızda yer verdiğimiz hedeflerimize, ortaya koyduğumuz perspektifimize işaret etmektedir; “Siyasî ve askerî zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar, iktisadi zaferler ile taçlandırılamazlarsa meydana gelen zaferler devamlı olamaz.” Evet Değerli Milletvekilleri, siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik zaferler ile tamamlanamazsa uzun soluklu olamazlar. Türkiye Yüzyılında, yeni ekonomik zaferlerle ulaşma yolunda yol haritamıza işaret eden On İkinci kalkınma Planımıza görüş, yapıcı eleştiri ve önerilerle katkı koyacak siz Değerli Milletvekillerimize şimdiden teşekkür ediyorum. Kalkınma Planının koordinasyonunu yürüten Strateji ve Bütçe Başkanlığımız başta olmak üzere Plan hazırlık çalışmalarına katkı ve emek veren tüm kamu kurum ve kuruluşlarımızın çalışanları, özel sektör ve sivil toplum temsilcileri ile akademi camiasına teşekkür ediyor, Sayın Cumhurbaşkanımıza süreç boyunca sağladığı perspektif ve destekleri için şükranlarımı sunuyorum. Meclisimizin onayına sunulan On İkinci Kalkınma Planımızın ülkemize ve milletimize hayırlı olmasını diliyor, hepinize saygılarımı sunuyorum.