İklim Krizi edebiyat dünyası ne yapabilir?

Herhangi bir canlının tek bir neslinin. Kınkanatlıların, ağaçların, mikropların, bilimcilerin, Fransızca konuşanların, herhangi bir canlının. İki nesil arasındaki zaman bağını kesersen oyun ebediyen sona erer.” İklim Krizi edebiyat dünyası ne yapabilir?

İklim krizi yaşamları etkiliyor. Peki sadece siyasetçiler mi etkin olabilir? Notos dergisinde önemli bir analiz dikkat çekti.

Hikmed Birand Anadolu Manzaraları ve Alıç Ağacı

Buna göre, “Nesillerin bağının kopması, oyunun ebediyen sona ermesi mücadele gücümüzün üstünde konular. Beyin reddetmek için çeşitli yollar arar; bilimsel bir araştırma, nümerik değerler, varılan sonucun kapsayıcılığı… Sonuçta herhangi birinin söylediklerini kendi süzgecimizden geçirip bir kenara atmak işimize gelir. Ama Margaret Atwood bu cümleleri Antilop ve Flurya romanında yazdığında ondan bir kanıt sunmasını beklemeyiz. Okur kurguda geçen iddialara nadiren kanıt arar. İklimkurgu (cli-fi) terim olarak yeni yeni dilimize yerleşen bir alt tür. Bu türde yazanlar iklim değişikliğinin bireysel ve sosyal etkilerini mesele edinir. Eserler dünyamızda geçebildiği gibi ütopik gezegenlerde de geçebilir. Yakın gelecek ve uzak gelecek anlatılır. Yazarlar, ilkim değişikliğine bağlı olarak gelecekte bizleri nelerin beklediğine dair öngörüler sunmaya çalışır. Bu türün bilimkurgudan ayrılan yanı, gerçeklikten her zaman çok da uzaklaşmıyor oluşu. Iklimkurgunun adı sadece Türkçede görünür olmaya başlamıyor, diğer dillerde de yeni yeni kendine yer ediniyor. Ama bu türde yazılmış pek çok eser bulmak mümkün. Üstelik bunların arasında küresel ısınma bu kadar popüler bir tartışma konusu değilken verilmiş eserler çoğunlukta. Kapitalizmin yok edici seviyelere ulaştığı, genetik mühendisliğinin akıl almaz yenilikler içinde olduğu, küresel ısınma, nüfus sorunu ve salgınların insanlık için tehdit edici boyutlara ulaştığı bir dünyada geçen DelliÂddem üçlemesiyle Margaret Atwood kuşkusuz bu türün önde gelen isimlerinden. İklim değişikliği ve kaynakların tükenmesi sonucunda ikinci bir içsavaşa sürüklenen Amerika’nın yakın geleceğini konu eden Omar El Akkad’m Amerikan Savaşı romanı bir başka örnek. Nathaniel Rich Odd Against Tomorrow romanında kurumsal şirketlerin doğayla mücadelesini konu eder ve günümüzün gerçeğinden çok da uzak olmayan doğal afet senaryolarına yer verir. Doğayı mesele edinerek eser veren yazarlar için çok da uzağa gitmeye gerek yok. Hikmed Birand Anadolu Manzaraları ve Alıç Ağacı île Sohbetler’de yaşamın devamlılığı için doğanın insandan daha önemli olduğunu vurgular. Yaşar Kemal’in Deniz Küstü romanı, Latife Tekin’in Berci Kristin Çöp Masalları ve Buket Uzuner’in İki Yeşil Susamımı romanları Türkçeye verilmiş eserlerden bazıları. Bunların hepsi 2000’lerin öncesinde yazılmış kitaplar. Arşivde bunca eser varken nihayet 2000’lerde yazar Dan Bloom “iklimkurgu” ifadesini ortaya atar. İklim krizi giderek daha sık duyduğumuz ve tartıştığımız bir konu. Bu kadar alevlenmesini Donald Trump’ın sosyal medyadaki, küresel ısınmanın Çin’in ABD endüstrisini rekabet dışı bırakmak için uydurduğu bir kavram olduğu iddiasına borçluyuz demek yanlış olmaz. Burada biraz gülümseyebiliriz. Ancak iklim değişimi konusunda fikir sahibi olanların ve fikirlerini paylaşanların sayısının artmasına neden olduğu şüphesiz. Yazarlar da bu tartışmalarda ustalıklarıyla, edebiyatı bir araç olarak kullanarak yerini alıyor. Yıllarca biliminsanlarından duyduğumuz nümerik değerlerin, türlü kanıtların ve iklim değişikliğinin her platformda konu edilir hale gelmiş olması birçoğumuzu harekete geçilmesi gerektiğine ikna etmeye yetmedi. İnsan hikâye edilerek anlatılanı daha kolay kavrıyor ve empati kurabiliyor. Öyleyse biliminsanlarımn ve siyasetçilerin yapamadığını yazarlar ve eserleri başarabilir mi? Belki de “iklimkurgu” türünden daha çok ve daha yüksek sesle söz edilmeli”